Ludobójstwo w Buczy, czyli “operacja pokojowa” po rosyjsku

Widzieliśmy co się stało w Buczy. Putin jest zbrodniarzem wojennym.[1]

Rwanda, Czeczenia, Bośnia i Hercegowina, Syria, Ukraina

Wydarzenia z 36. dnia wojny wstrząsnęły światem nie mniej niż pierwsze godziny rosyjskiego ataku. Pierwszego kwietnia ukraińskie siły wraz z dziennikarzami wkroczyły do pozostawionej przez Rosjan Buczy, która była jak Apokalipsa, wszędzie martwe ciała, ulice pełne dymu[2]. Zastali doszczętnie zniszczone miasto, które jeszcze miesiąc temu tętniło życiem. Wzdłuż ulic pozostawiono setki ofiar. Znaczna większość zamordowana podczas wykonywania codziennych obowiązków takich jak zakupy, spacer z psem, droga do pracy czy domu. Ludzie w różnym wieku i różnej płci, dla których własne miasto stało się zbiorową mogiłą. Tak przedstawia się ta ukraińska aglomeracja po “operacji pokojowej” Rosjan.

Miasto Bucza pozostawało pod okupacją najeźdźców już od drugiego dnia inwazji, stanowiąc dla rosyjskich żołnierzy miejsce strategiczne, z którego podejmowano liczne próby zdobycia Kijowa. W tym samym czasie doprowadzano infrastrukturę miejską do ruiny, nie oszczędzając ludności cywilnej[3]. Jak podaje ukraiński dziennikarz Stanisław Asiejew, przed większością budynków odnaleziono pojedyncze ciała cywilów płci męskiej, co sugeruje przeprowadzanie systematycznych egzekucji przez Rosjan[4]. Z kolei Ci, którzy nie zostali zabici, od kilku tygodni ukrywali się w piwnicach bez dostępu do bieżącej wody, ogrzewania i zapasów żywności. Przybyły do Buczy Mer Kijowa Witalij Kliczko podsumował zastane zniszczenia słowami: to, co wydarzyło się w Buczy, można określić jedynie mianem ludobójstwa. […] Strzelali w tył głowy ludziom, którzy mieli na plecach związane ręce[5].  

Zgodnie ze słowami Mera Buczy Anatolija Fedoruka, w konsekwencji regularnych zamachów zamordowano prawie 300 osób, które zostaną pochowane w zbiorowych mogiłach. Ostateczna liczba ofiar może okazać się jednak znacznie wyższa, gdyż według docierających z ukraińskiego resortu obrony informacji podobne praktyki miały miejsce również w innych miejscowościach w obwodzie kijowskim. 20 km od Kijowa znaleziono ciała kilku nagich kobiet, które – zgodnie ze słowami świadków – miały zostać spalone. W miejscowości Motyzin Rosjanie dopuścili się z kolei zabójstwa sołtyski wsi Olgi Suchenko wraz z jej mężem Ihorem i synem Ołeksandrem. Wcześniej miało dojść do rewizji w domu Suchenko, w wyniku której skonfiskowano samochód, by ostatecznie uprowadzić kobietę wraz z jej bliskimi i dokonać samosądu.

Te obrazy są nie do zniesienia[6]. Reakcje świata na zbrodnie w Buczy

O tym, jak wydarzenia z Buczy zszokowały ludzkość, najlepiej świadczą napływające z całego świata wyrazy oburzenia. Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterres powiedział, że jest głęboko zszokowany obrazami cywilów zabitych w Buczy, zapewniając jednocześnie, iż niezbędne jest, aby niezależne śledztwo doprowadziło do skutecznej odpowiedzialności[7]. W tym samym tonie wypowiadali się europejscy przywódcy, którzy potwierdzili dalsze wsparcie dla Ukrainy w monitorowaniu i gromadzeniu dowodów rosyjskich przewinień. Zapewniali, iż sprawcy zbrodni wojennych zostaną pociągnięci do odpowiedzialności[8]. Obecnie urzędujący przewodniczący OBWE Zbigniew Rau wezwał społeczność międzynarodową do dokładnego zbadania działań rosyjskich w obwodzie kijowskim[9], a estońska premierka Kaja Kallas porównała rosyjskie zbrodnie w Buczy do masowych mordów popełnianych przez totalitarne reżimy Związku Radzieckiego i nazistowskich Niemiec, dodając, iż obwód kijowski to nie jest pole bitwy, ale miejsce zbrodni[10].

Wydarzenia z Buczy przez większość polityków zostały skomentowane w podobny sposób. Wielu z nich zapewniało o pełnym poparciu dla Ukrainy oraz niezłomności w wysiłkach zmierzających do ukarania osób odpowiedzialnych za zbrodnie. W kontekście wyrazów sprzeciwu napływających ze świata warto również przytoczyć słowa Szefa Kancelarii Prezydenta Ukrainy Mychajła Podolaka, który powiedział, iż na ulicach leżą ciała ludzi ze związanymi rękami, których zastrzelili rosyjscy żołnierze. Ci ludzie nie byli wojskowymi. Nie mieli broni. Nie stanowili zagrożenia. Ile jeszcze takich przypadków zdarza się na terytoriach okupowanych? Tym samym poruszył kluczowy punkt, który zdaje się umykać włodarzom państw, których obywatele nie giną obecnie w masowych egzekucjach. Polityk wskazał na fakt, iż podczas gdy politycy składają deklaracje wraz z wyrazami sprzeciwu, to w kolejnej Buczy dochodzi do masowych zbrodni. Parafrazując słowa Wołodymyra Zełenskiego z pierwszych dni konfliktu, Ukraina nie potrzebuje wyrazów wsparcia, a konkretnych działań, które zagwarantują ludności cywilnej realną ochronę[11]. 

Ostra reakcja świata na płynące z Buczy informacje to jedyny pozytywny akcent w całej sprawie, dający nadzieję, iż sprawcy zbrodni zostaną osądzeni, a ofiary upamiętnione. Jednocześnie rosyjska Minister Spraw Zagranicznych Maria Zacharowa, prócz podważenia prawdziwości materiałów ukazujących zabitych cywilów w Buczy, wskazała  jakoby dowody zbrodni miały zostać zamówienie przez USA w ramach spisku wspomnianego państwa i NATO, ukierunkowanego na zniszczenie reputacji Rosji[12]. Powyższe działania Kremla, odrzucające odpowiedzialność rosyjskich wojsk za zbrodnie, sugerują, że postawienie zbrodniarzy wojennych przed MTK będzie najprawdopodobniej niemożliwe[13]. 

Zbrodnie wojenne, czy już ludobójstwo?

Art. 6. Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego[14], to jedyne słowa, które można przytoczyć w odpowiedzi na rosyjskie zbrodnie na cywilach w 36-tysięcznej Buczy. Zgromadzone dowody w postaci licznych materiałów i zeznań świadków sugerują, iż wydarzenia z Buczy będą przez MTK rozpatrywane jako zbrodnia ludobójstwa, jednak przypisanie Rosjanom odpowiedzialności za opisywane czyny będzie przedsięwzięciem niezwykle trudnym, ze względu na konieczność udowodnienia intencji.

Dotychczas o rosyjskich działaniach w Ukrainie mówiono w kontekście zbrodni wojennych, polegających na atakach na cele cywilne przy użyciu nieprecyzyjnej broni. W Buczy doszło jednak do bezpośrednich ataków na ludność cywilną, które noszą znamiona czynów dokonanych w zamiarze zniszczenia – w całości lub w części – ukraińskiej grupy narodowej. W odpowiedzi na to władze Ukrainy powiadomiły Międzynarodowy Trybunał Karny o możliwości popełnienia przez Rosjan zbrodni ludobójstwa. Kwestią kluczową pozostaje jednak urzeczywistnienie przewidzianych sankcji, co w przypadku Rosji może być przedsięwzięciem niebywale trudnym. Zgodnie ze słowami prof. Patrycji Grzebyk Rosyjscy żołnierze nie mogą czuć się bezpiecznie, mimo że ich doprowadzenie przed sąd będzie trudne. Należy znaleźć świadków zbrodni, którzy będą gotowi zeznawać. Trzeba poszukać filmów i zdjęć, na których sprawcy zbrodni mogliby się znaleźć. Jeśli uda się ich zidentyfikować, będą mogli zostać osądzeni[15]. Będzie to jednak proces długotrwały, a o ile oskarżone osoby nie będą opuszczać terytorium Federacji Rosyjskiej, to szanse na osądzenie staną się nikłe.

Wojna w Ukrainie wskazała tym samym na ogromną słabość funkcjonujących systemów ochrony praw człowieka, które nie spełniają swojej podstawowej roli. Opisywane wydarzenia doprowadziły do momentu, w którym rządy państw powinny pochylić się nad wypracowaniem sprawnych systemów bezpieczeństwa, które zapewnią realną ochronę ludności cywilnej, niezależną od stron i miejsca wystąpienia konfliktu.

Patrycja Napora

[1] Joe Biden podczas wywiadu dla ABC News, https://www.youtube.com/watch?v=AxbuZirnAlc

[2] Ocalała z Buczy: Rosjanie zmusili męża, by klęknął i zabili go strzałem w głowę, „PAP”, 06.04.2022, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1147377%2Cocalala-z-buczy-rosjanie-zmusili-meza-kleknal-i-zabili-go-strzalem-w-glowe

[3]A. Wilk, P. Żochowski, Atak Rosji na Ukrainę – stan po 38 dniach, „OSW”, 03.04.2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-04-03/atak-rosji-na-ukraine-stan-po-38-dniach

[4]Ministerstwo Obrony Ukrainy, https://twitter.com/DefenceU/status/1510372750665433089?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1510372750665433089%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.delfi.ee%2Fa%2F96318291

[5] Kliczko mówi o ludobójstwie. „To nie operacja specjalna. To cywile, którzy mają przestrzelone głowy i ręce związane za plecami”, “TVN24”, 04.04.2022, https://tvn24.pl/polska/bucza-ukraina-wolodymyr-kliczko-byl-w-miescie-mowi-o-ludobojstwie-5661581

[6] E. Macron, https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1510614060349509637?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1510614060349509637%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fmedianarodowe.com%2F2022%2F04%2F03%2Freakcja-swiatowych-przywodcow-na-ludobojstwo-w-buczy-te-obrazy-sa-nie-do-zniesienia%2F

[7]A. Guterres, https://twitter.com/antonioguterres/status/1510665266954440708?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Etweet%7Ctwtr%5Etrue

[8] U. von de Leyen, https://twitter.com/vonderleyen/status/1510571992277262338

[9] Z. Rau, https://twitter.com/RauZbigniew/status/1498570242485850112?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Etweet%7Ctwtr%5Etrue

[10]K. Kallas, https://twitter.com/kajakallas/status/1510553040348057602?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Etweet%7Ctwtr%5Etrue

[11] Wojna na Ukrainie. Zełenski odrzucił amerykańską ofertę ewakuacji. „Potrzebuję amunicji, nie podwózki”,

„Wprost”, 26.02.2022,  https://www.wprost.pl/polityka/10636756/wojna-na-ukrainie-zelenski-odrzucil-amerykanska-oferte-ewakuacji-potrzebuje-amunicji-nie-podwozki.html

[12]„Kryminalna fałszywka”. Rosyjskie MSZ oskarża Zachód, „doRzeczy”, 06.04.2022,

https://dorzeczy.pl/opinie/285745/zacharowa-bucza-zostala-sfabrykowana-aby-uzasadnic-sankcje.html

[13] Masakra w Buczy. Rosja: Prowokacja USA i NATO, „Rzeczpospolita”, 04.04.2022, https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art36006951-masakra-w-buczy-rosja-prowokacja-usa-i-nato

[14] Dla celów niniejszego statutu „ludobójstwo” oznacza którykolwiek z następujaących czynów, dokonany z zamiarem zniszczenia w całości lub części grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej, takich jak: (a) zabójstwo członków grupy; […], Art. 6. Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego sporządzonego w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. (Dz.U. 2003 nr 78 poz. 708).

[15] M. Wróblewski, Masakra w Buczy i mordowanie cywilów w Ukrainie. „Rosyjscy zbrodniarze nie mogą czuć się bezpiecznie”, „WP”, 04.04.2022, https://wiadomosci.wp.pl/masakra-w-buczy-i-mordowanie-cywilow-w-ukrainie-rosyjscy-zbrodniarze-nie-moga-czuc-sie-bezpiecznie-6754611343198720a