Odepchnięci z powodu koloru skóry? O sytuacji na polsko-ukraińskiej granicy

Nigeria i RPA zwróciły uwagę na to, że obywatele ich krajów są zatrzymywani na granicy polsko-ukraińskiej, a przekroczenie jej jest im uniemożliwiane. Zagraniczni studenci, niebędący obywatelami Ukrainy, na przejściu granicznym w Medyce, mają być odsyłani na koniec kolejki oczekujących uchodźców mających nadzieję uciec przed wojną. 

“Przykro nam, obywatele Ukrainy mają pierwszeństwo” – mają słyszeć od polskich strażników granicznych (1).

Rządy państw afrykańskich w poniedziałek, 7 marca 2022, próbowały pomóc studentom afrykańskim uczącym się w Ukrainie. Sytuacja ta miała oczywisty związek z inwazją Rosji na ten kraj. Setki tysięcy ludzi próbowało przekroczyć zachodnią i południowo-zachodnią granicę Ukrainy, by dostać się do Polski, Węgier, Mołdawii lub na Słowację. Najwięcej w mediach zagranicznych przeczytać można o przejściach granicznych w Polsce, takich jak Medyka i Krościenko. Ponieważ właśnie do Polski decyduje się uciec najwięcej ludzi, na granicy panował chaos.

Drugiego dnia wojny, tj. 25 lutego 2022, Michał Dworczyk, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, zadeklarował, że każdy, kto nie ma dokumentu, a mówi, że ucieka przed wojną, zostanie do Polski przyjęty. Sytuacja jednak ma się prezentować nieco inaczej. Wśród osób czarnoskórych próbujących przekroczyć granicę wzrasta przerażenie. O przejściu granicznym w Medyce mówią tak: 

“[strażnicy] nie wpuszczają Czarnych, bez europejskiego paszportu nie przejdziemy przez granicę” (Ibidem). 

Na wjazd do Polski czeka się obecnie bardzo długo. Nic dziwnego, że sytuacja, w której ktoś odsyłany jest na koniec “kolejki” budzi sprzeciw i niewątpliwie poczucie niesprawiedliwości. Studentka z Indii Ijantkar opowiedziała dziennikarzom CNN, że na granicy polsko-ukraińskiej zwlekano z wpuszczaniem osób pochodzenia hinduskiego. Podobnie wyglądała sytuacja czarnoskórej kobiety, którą wreszcie, po 4 dniach bezsenności i zmaganiu się z głodem i mrozem, w poniedziałek o godzinie 4:30, polscy strażnicy graniczni wpuścili do kraju. Pogranicznicy mają osobom takim, jak ona, odmawiać sprawdzania ich dokumentów, dopóki wszystkie osoby p białym kolorze skóry nie przekroczą granicy. 

Anna Michalska, rzeczniczka Polskiej Straży Granicznej, zaprzecza tym osądom. “Nie wiem, co się dzieje po ukraińskiej stronie granicy, ale w Polsce każdego wpuszczamy niezależnie od narodowości”. Trzeba zauważyć, że rzeczywiście problem nie musi być stworzony jedynie przez Polską Straż. Polskie przejście graniczne to dla uchodźców w zasadzie ostatni etap podróży, jeśli czyimś celem było jedynie przekroczenie granicy. Wcześniej, jeszcze po stronie ukraińskiej, ludność cywilna musi przejść przez ukraińskie kontrole. Po otworzeniu bramy, za którą stoi się już w zasadzie między Polską a Ukrainą, armia ukraińska miała nie pozwalać hinduskim chłopcom i mężczyznom dotrzeć do polskiego przejścia granicznego. W tym wypadku nie kierowano się już tylko narodowością, ale i płcią – tak jakby życie kobiet było bezwzględnie bardziej zagrożone. 

“Dosłownie musieliśmy ich błagać” – powiedziała studentka, która była świadkiem zdarzenia – “a gdy wpuścili dziewczyny, chłopaków pobito”

Takich sytuacji nie wolno lekceważyć i należy pomagać osobom, które się w podobnych znalazły. Problemem jest tu niestety nie tylko skandal, jakim można nazwać eskalację rasizmu i seksizmu na zachodnich granicach Ukrainy, jeśli oczywiście opisane sytuacje się zdarzyły i miały tak brutalny charakter, ale również to, w jaki sposób Kreml wykorzystuje to do celów propagandowych

Rosyjskie media rozpowszechniają szkodliwe kłamstwa, jakoby na terenie Polski Ukraińcy byli niechciani i zaraz po przyjeździe atakowani przez bojówki pseudokibiców. W szerzeniu dezinformacji, rządowi Putina pomógł na przykład fakt, że rzeczywiście doszło do użycia przemocy słownej ze strony Polaków. To po tym, jak w internecie pojawił się filmik przedstawiający rzekomy atak mężczyzny o śniadej cerze na sklep w Medyce. Sprowokowało to zakapturzonych kibiców Polonii Przemyśl do grożenia, że “zrobią porządek”. W ich przekonaniu ciemnoskórzy mężczyźni przybywający z Ukrainy zostali “wysłani przez Łukaszenkę” i są agresywni wobec kobiet. Jednak mieszkanka Przemyśla, pracująca obok dworca kolejowego, zapytana, czy doświadczyła jakichkolwiek zaczepek, zaprzecza.

Uchodźcy z Ukrainy, niezależnie od koloru skóry, czy płci, nie stwarzają w Polsce zagrożenia. Nie ma więc powodu, by ich według jakichkolwiek kryteriów segregować. Procedura zweryfikowania osób wpuszczanych na teren Polski zajmuje więcej czasu, gdy ktoś nie jest Ukraińcem. Politycy powtarzają, że żadna osoba, która została do Polski przyjęta, nie zostanie z niej odesłana. MSWiA próbuje dementować plotki, o tym, że niektórych narodowości nie będzie się do Polski wpuszczać. To, że ktoś czeka dłużej na wejście do Polski ma być wynikiem po prostu działania zgodnie z przepisami i skutkiem narzuconych Straży Granicznej biurokratycznych procedur. 

Skoro uchodźcy z Ukrainy są bezwarunkowo przyjmowani, pojawiają się pytania od społeczeństwa o uchodźców z innych krajów, tych uwięzionych między Polską a Białorusią, marznących już od kilku miesięcy w lesie. Nadzieję na zmianę stosunku wobec tej sprawy wyraziła Janina Ochojska. Reprezentant Kancelarii Premiera odpowiedział jej, że komendanci Straży Granicznej żadnych działań wobec tych osób podejmować nie mogą. Jednak jeśli chodzi o granicę polsko-ukraińską, wygląda na to, że w praktyce jasny kolor skóry i narodowość ukraińska nie determinują tego, kogo do Polski można wpuszczać w związku z rosyjską inwazją. Duże znaczenie w tej sprawie może mieć wypowiedź Mariusza Kamińskiego o tym, że “każdy Ukrainiec szukający schronienia na terenie polski znajdzie je”. Możliwe więc, że wypowiedź ta zaważyła o losie niektórych uchodźców, którzy uciekają przed rosyjską inwazją, a nie są obywatelami Ukrainy. Wiadome jest jednak to, że na działania strażników wpływ mają odgórne instrukcje, czy rozkazy, które ewentualnie należałoby wykonywać w inny sposób. 

Barbara Kiełbowicz

(1) – https://edition.cnn.com/2022/02/28/europe/students-allege-racism-ukraine-cmd-intl/index.html